Na een overlijden in je omgeving kan het zijn dat je in het testament voorkomt als erfgenaam. Het lijkt misschien alsof dat iets is waar je zelf geen zeggenschap over hebt. Echter, als je erfgenaam bent mag je kiezen of en hoe je de erfenis aanvaardt.

Je kunt er namelijk voor kiezen om de erfenis zuiver te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden of te verwerpen. Iedere erfgenaam neemt een eigen beslissing over aanvaarden of verwerpen. Als je de erfenis aanvaardt, ben je aansprakelijk voor eventuele schulden van de overledene. Ook heeft de aanvaarding mogelijk gevolgen voor je uitkering of toeslagen. De drie mogelijkheden zetten we op een rij.

Zuiver aanvaarden

Als je officieel wilt aanvaarden, kun je daarvoor naar de griffie van de rechtbank. Maar je kunt je keuze voor zuivere aanvaarding ook via ondertekening van een verklaring van aanvaarding bij de notaris vastleggen.

Wanneer je de nalatenschap aanvaardt ben je samen met de andere erfgenamen die zuiver hebben aanvaard aansprakelijk voor eventuele schulden. De erfgenamen zijn ook samen verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap.

Als je eenmaal de erfenis aanvaardt, dan kun je alleen bij hoge uitzondering op deze keuze terugkomen. Dat kan als er achteraf hoge schulden blijken te zijn waarvan je echt niets wist en niet had kunnen weten. Je zult daar echter wel voor naar de rechter moeten stappen. Als je niets hebt gedaan om te onderzoeken of er schulden zijn, kun je niet op de keuze terugkomen.

Minderjarigen (onder de achttien jaar) kunnen de erfenis nooit zuiver aanvaarden. Zij kunnen kiezen tussen beneficiair aanvaarden en verwerpen. Dit is zo geregeld om hen te beschermen tegen eventuele schulden. Voor verwerpen is wel toestemming van de rechter nodig.

Beneficiair aanvaarden

Als je een erfenis beneficiair aanvaardt, krijg je wel de erfenis maar ben je niet aansprakelijk voor eventuele schulden. Dit kun je bijvoorbeeld doen als je het vermoeden hebt dat de nalatenschap vooral uit schulden bestaat en dat die schulden hoger zijn dan het bezit, maar je toch wilt dat de nalatenschap netjes wordt afgewikkeld.

Als je beneficiair wilt aanvaarden, dan leg je een schriftelijke verklaring af bij de rechtbank. Dit kun je ook met een volmacht via de notaris regelen. Dan hoef je niet zelf naar de rechtbank. Voor een verklaring bij de rechtbank betaal je wel griffierechten.

Vereffeningsprocedure

Als een van erfgenamen beneficiair aanvaardt, moet de hele nalatenschap volgens bijzondere regels worden afgewikkeld, volgens een zogenaamde vereffeningsprocedure. Dat is iets meer werk voor de erfgenamen dan bij zuivere aanvaarding en brengt wat extra kosten (voor de rechtbank) met zich mee.

Er moet eerst een boedelbeschrijving komen met een opsomming van alle schulden en het bezit in de nalatenschap. De notaris kan jou en de andere erfgenamen hierbij helpen. Vervolgens moeten de erfgenamen de schuldeisers aanschrijven en afbetalen. De rechter kijkt mee met deze ‘vereffening’. De vereffeningsprocedure is niet altijd nodig. De notaris kan je daar meer over vertellen.

Minderjarigen kunnen kiezen tussen beneficiair aanvaarden en verwerpen om hen te beschermen tegen eventuele schulden. Als de wettelijk vertegenwoordiger van het kind niet binnen drie maanden een keuze doorgeeft, aanvaardt de minderjarige de erfenis automatisch beneficiair.

Verwerpen

Als je een erfenis verwerpt, dan krijg je niets uit de nalatenschap, ook geen fotoboeken of brieven. Je bent niet aansprakelijk voor eventuele schulden. Je bent niet betrokken bij de afwikkeling van de nalatenschap.

Als je de erfenis wilt verwerpen, dan leg je een schriftelijke verklaring af bij de rechtbank. Dit kun je ook met een volmacht via de notaris regelen. Dan hoef je niet zelf naar de rechtbank. Voor een verklaring bij de rechtbank betaal je griffierechten.

Het is verstandig de nalatenschap te verwerpen als de nalatenschap meer schulden dan vermogen bevat. Het kan natuurlijk ook zijn dat je om persoonlijke redenen niets van de nalatenschap wilt hebben.

Als je een erfenis verwerpt en er is een testament, gaat het erfdeel naar de andere erfgenamen in het testament (tenzij er in het testament iets anders staat). Is er geen testament, dan gaat jouw erfdeel naar de wettelijke erfgenamen na jou. Bijvoorbeeld je kinderen als je die hebt. De kinderen kunnen de erfenis natuurlijk ook weer verwerpen. Bij minderjarigen moet de kantonrechter toestemming geven voor verwerpen. De wettelijk vertegenwoordiger van de minderjarige regelt dit. Als de wettelijk vertegenwoordiger van het kind niet binnen drie maanden een keuze doorgeeft, aanvaardt de minderjarige de erfenis automatisch beneficiair.

Belangrijk: per ongeluk zuiver aanvaarden

Als je nog niet zeker weet of je zuiver wilt aanvaarden, pas dan op dat je je niet als erfgenaam ‘gedraagt’. Bijvoorbeeld door:

• waardevolle spullen van de overledene mee naar huis te nemen, zonder dat je op papier vastlegt dat je ze alleen voor veiligheid meeneemt;
• een schuldeiser te betalen met geld uit de nalatenschap of met eigen geld (begrafeniskosten mag je wel betalen);
• geld op te nemen van de gezamenlijke rekening.

Op het moment dat je door je gedrag een erfenis (per ongeluk) aanvaardt, aanvaard je de erfenis mét eventuele schulden. Let er dus goed op dat je niet per ongeluk wordt gezien als erfgenaam en voorkom zo eventuele financiële problemen.

Uitkering, toeslagen of pensioen

Als je een bijstandsuitkering hebt of in de schuldsanering zit, dan moet je de erfenis melden. Bij zorgtoeslag, een studiebeurs of huurtoeslag kan de erfenis van invloed zijn op je toeslag of beurs. Een erfenis heeft geen gevolgen voor een pensioen en AOW-uitkering.